Bitkilerin Yapısı
Bitkiler damarsız tohumsuz , damarlı tohumsuz ve tohumlu bitkiler olmak üzere üç grupta incelenir.
Damarsız tohumsuz bitkilerde kök, gövde ve yaprak gelişimi yoktur.
Damarlı tohumsuz ve tohumlu bitkilerde kök, gövde ve yaprak gelişimi görülür.
Bitkilerin toprak üstü organ sistemleri(sürgün sistem) ve toprak altı organ sistemleri(kök sistemi) bulunur.
Gövde ve yapraklar sürgün sistemi, kök ise kök sistemini oluşturur.
Bitkilerde 4 farklı doku bulunur;
1.Meristem doku
2.Temel doku
3.İletim doku
4.Örtü doku
MERİSTEM DOKU
Bu dokuyu oluşturan hücrelerin özellikleri şunlardır;
-Bol sitoplazmalı
-Büyük çekirdekli
-İnce çeperli
-Küçük kofullu
-Hücreler arası boşluk yok denecek kadar azdır.
-Metabolizmaları hızlıdır.
***Meristem doku , sürekli bölünebilen farklılaşmamış hücrelerden oluşur.
Meristem doku kökenine göre;
Primer meristem:
Bölünme yeteneklerini kaybetmezler.
Sekonder Meristem:
Bölünme yeteneğini kaybetmiş hücrelerin tekrar bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşur.
Meristem doku bulunduğu yer göre;
Uç (apikal) meristem: Kök ve gövdenin büyüme noktalarında bulunur.
Yanal (lateral) meristem: Kök ve gövdenin enine kalınlaşmasını sağlar.
***Sekonder meristem kambiyum ve mantar kambiyumudur.
TEMEL DOKU
Bitkinin tüm organlarında bulunur.
Dokular arasında kalan kısımları doldurur.
Temel doku hücreleri;
-Parankima
-Kollenkima
-Sklerankima
Parankima hücreleri;
Bitkinin tüm organlarında bulunur.
Bölünme yeteneğini sonradan tekrar kazanabilir.
Hücreler, bol sitoplazmalı, ince çeperli ve canlıdır.
Bitkilerde özümleme parankiması, iletim parankiması, depo parankiması ve havalandırma parankiması bulunur.
*İletim parankiması iletim doku değildir.
Kollenkima hücreleri;
Genç bitki gövdelerinde, çiçek ve yaprak saplarında ve yapraktaki orta damarda bulunur.
Hücreler, canlı, çeperlerinde selüloz ve pektin birikir.
Görevi bitkiye eğilme ve bükülmelerde mekanik destek sağlar.
Sklerankima hücreleri;
Bitkiye desteklik sağlar.
Hücreler, ölü, çeperlerinde selüloz ve lignin birikir. Çeperler kalın ve serttir.
Sklerankima hücreleri taş ve lif hücreleri olarak adlandırılır.
İLETİM DOKU
Su, mineral ve organik moleküllerin iletilmesini sağlar.
Ksilem (Odun Borusu);
Su ve mineralleri taşır.
Taşınma yönü, kökten gövde ve yaprağa doğrudur.
Meristem hücrelerinden oluşur.
Hücreler üste üste geldiğinde yan çeperlerde lignin birikimi olurken uçuca bakan çeperlerde erime görülür.Böylece ksilem boruları meydana gelir.
Ksilem hücreleri ölüdür.
Madde iletimi tek yönlü ve hızlıdır.
Floem (Soymuk Borusu)
Organik molekülleri taşır.
Taşınma yönü kökten yapraklara ve gövdeye, yapraktan gövde ve köke doğrudur.
Kalburlu hücre ve arkadaş hücrelerden oluşur.
Kalburlu boru hücrelerinin çekirdek ve ribozomları bulunmaz.
Çekirdekli olan arkadaş hücreleri fotosentez ürünlerini depolayabilir.
Kalburlu hücrelerin birbirine bakan çeperleri tamamen erimediği için kalburlu plak olarak adlandırılır.
Kalburlu hücreler canlıdır.
Madde iletimi çift yönlü ve yavaştır.
***Aynı kalburlu boru içinde madde iletimi çift yönlü olmaz.
ÖRTÜ DOKU
Bitkinin tüm yüzeyini örter.
Epidermis ve peridermis olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Epidermis hücreleri;
-Canlı
-Az sitoplazmalı
-Büyük kofullu
-Kloroplast bulunmaz
-Hücreler arası boşluk yoktur.
-Epidermis hücreleri kütin maddesi salgılayarak kutikula tabakasını oluşturur.Toprak altında kutikula tabakası bulunmaz.
Epidermis hücrelerinin farklılaşması sonucu;
Stoma
Hidatot
Diken (Emergens) oluşur.
Peridermis
Kök ve gövdede epidermis hücrelerinin yerini alır.
Hücre çeperlerinde süberin maddesi birikir.
Epidermiste lentisel denilen açıklıklar bulunur.
Lentiseller ;
Gaz alışverişini sağlar. Hücreler canlılık özelliğini kaybeder. Sürekli açıktır.
