Destek ve Hareket Sistemi
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
Destek ve hareket sistemi iskelet ve kas sisteminden oluşur.
İSKELET SİSTEMİ
-Vücuda şekil verir.
-Vücudun hareket etmesini sağlar.
-Mineral depolar.
-İç organları korur.
-Kaslara bağlanma yüzeyi oluşturur.
-Kan hücreleri üretir.
İnsan 206 kemikten oluşan bir iskelet sistemine sahiptir.
Baş, gövde ve üye kemikleri olmak üzere 3 kısımda incelenir.
Kemik doku
Kemikleri oluşturan hücrelere osteosit,hücreler arası maddeye osein adı verilir.
Osein organik ve inorganik maddelerden oluşur.
Osteositler lakün adı verilen boşluklarda bulunur.
İnsan kemiklerinde sert kemik doku ve süngerimsi kemik doku olmak üzere iki çeşit kemik doku bulunur.
1.Sert kemik doku;
Kemiklerin dış kısmında bulunur.
Boyuna uzanan Havers kanalları ve enine uzanan Volkman kanalları bulunur.
Kanallarda kan damarları ve sinirler bulunur.
2.Süngerimsi kemik doku;
Kısa kemik ve yassı kemiklerin iç kısmında, uzun kemiklerin uç kısımlarında bulunur.
Gözeneklidir.Gözeneklerinde kırmızı kemik iliği bulunur.
Kemikler şekillerine göre;
-Uzun kemik:kol ve bacak kemikleri
-Kısa kemik:bilek kemikleri
-Yassı kemik:kafatası, kaburga, kürek ve kalça kemikleri
-Düzensiz kemik: Omurlar ve çene kemikleri
Uzun Kemik
-Uç kısımlarındaki şişkin bölgelere baş, iki baş arasındaki kısma gövde denir.
-Baş kısımlarında dışta sert doku içte süngerimsi doku bulunur.
-Süngerimsi kemik dokuda kırmızı kemik iiği bulunur.Kan hücreleri üretilir.
-Gövdede sert kemik doku bulunur.Ortasındaki boşlukta sarı kemik iliği bulunur.
-Kemiklerin etrafını saran zara periost adı verilir.PEriostta kan damarı ve sinir bulunur.Kemiğin kalınlaşmasını ve onarımını sağlar.
-Kemiğin boyca uzamasını epifiz plağı sağlar.
***Sarı ilik sadece uzun kemiklerde bulunur.
***Tüm kemiklerde periost, sert doku, süngerimsi doku,kırmızı ilik bulunur.
Kemik Gelişimini Etkileyen Faktörler;
-kalıtsal özellikler
-güneş ışığı
-beslenme (proteinler, Ca-Mg-K-P mineralleri, A-C-D vitaminleri)
-hormonlar (büyüme hormonu, kalsitonin,parathormon,eşeysel hormonlar)
KIKIRDAK DOKU
Embriyonik dönemde tüm iskeleti oluşturur.
Kemik oluşumunu sağlar.
Eklem bölgelerinde bulunur.
Kıkırdak doku hücrelerine kondrosit, hücreler arası maddeye kondrin adı verilir.
Birkaç kondrosit, kapsül adı verilen yapı içinde bulunur.
*Kıkırdak dokuda kan damarı bulunmaz.
*Beslenmesini difüzyonla bağ dokudan gerçekleştirir.
3 çeşit kıkırdak doku bulunur.
1.Hiyalin Kıkırdak
-Kollajen lifler içerir.
-Basınca dayanıklıdır.
-Kemik eklem yerlerinde, kaburga uçlarında, soluk borusunda, burunda, bronşlarda bulunur.embriyonik iskelet bu yapıdadır.
2.Elastik kıkırdak
-Bükülebilir
-Kulak kepçesi ve östaki borusunda bulunur.
3.Fibröz kıkırdak
-Hücre sayısı az, hücreler arası madde çoktur.
-Basınca ve çekmeye dayanıklıdır.
-Omurlar arası diskte bulunur.
EKLEMLER
Kemiklerin birbirine bağlandığı bölgelere eklem denir. 3 çeşit eklem bulunur.
1.Oynar Eklem:
-Kol ve bacak kemikleri arasında bulunur.
-Eklem bölgesinde kemikleri birbirine bağlayan ligamentler bulunur.
-Eklem bölgesinde eklem kapsülü bulunur.
-Eklem kapsülünün dışında sınovial zar, kapsül içinde de zardan salgılanan sinovial sıvı bulunur.
2.Yarı Oynar Eklem:
-Boyun ve omurlarda bulunur.
-Sınırlı hareket edebilir.
-Kemikler arasında disk bulunur.
3.Oynamaz Eklemler;
-Kafatasında bulunur.
-Hareket yoktur.
KAS SİSTEMİ
Görevi;
-Harekete yardımcı olur.
-Vücut şeklini oluşturur.
-Kanın dolaşımına yardımeder.
-Vücut ısısının düzenlenmesine yardımeder.(titreme olayı)
Kas hücre zarı sarkoplemma, kas hücre sitoplazması sarkoplazma, endoplazmik retikuluma sarkoplazmik retikulum adı verilir.
Kas dokusu 3 çeşittir.
1.İskelet kası
-Beyin kontrolünde istemli çalışırlar.
-Kas liflerinden oluşur.Lİfler miyofibrillerden, miyofibriller aktin ve miyozin filamentlerinden oluşur.
-Miyofibrillerin dizilişinden dolayı mikroskopta açık ve koyu renkli bantlar görülür.Bu nedenle çizgili kas olarak adlandırılır.
-Hücreler çok çekirdeklidir.
-Yapısında miyoglobin pigmenti bulunduğu için kırmızı renkli görünür.
-Hızlı çalıştıkları için çabuk yorulurlar ve gerekirse oksijensiz solunum yaparlar.
2.Düz Kas
-Mekik şeklinde ve tek çekirdeklidir.
-Yavaş çalışırlar.
-Otonom sinir sistemiyle kontrol edildiğinden istemsiz çalışırlar.
-İç organların yapısında bulunur.
3.Kalp Kası
-Kalpten başka organda bulunmaz.
-İstemsiz çalışırlar.
-Dallanmış ve çizgili görünüme sahiptir.
-Tek veya iki çekirdekten oluşur.
ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI
***Kasın kasılmasında boyu kısalır, kalınlığı artar.
***Kasın hacmi ve kütlesi değişmez.
***Aktin ve miyozinin boyları değişmez birbirleri üzerinde kayarlar.
Kasılma sırasında;
-Zçizgileri birbirine yaklaşır.
-I bandı daralır.
-H bandı kaybolur.
-A bandının boyu değişmez.
Gevşeme sırasında;
-Z çizgileri birbirinden uzaklaşır.
-I bandı genişler.
-H bandı tekrar oluşur.
-A bandının boyu değişmez.
Kasılmanın Kimyası
-Beyinden gelen motor nöronlar çizgilikaslar ile sinaps yapar.
-Akson ucundan asetilkolin salgılanır.
-Asetilkolin kas hücresinin Na geçirgenliğini artırır.
-Na iyonları sinirhücresindeki gibi kas hücrelerinde de elektriksel değişime neden olur ve aksiyon potansiyelini başlatır.Aksiyon potansiyeli kas lifi boyunca ilerler.
-Sarkoplazmik retikulumdan Ca iyonları serbest kalarak aktin ve miyozin proteinlerinin arasına dağılır.
-Ca iyonları ATPaz enzimini aktifleştirir.ATPaz enzimi ATP'yi ADP'ye dönüştürürken açığa çıkan enerji sayesinde aktin iplikler miyozin iplikler tarafından çekilir ve kasılma gerçekleşir.
-Ca iyonları aktif taşıma ile sarkoplazmik retikuluma geri alınır ve gevşeme gerçekleşir.
Kasılmada Kullanılan Enerji Kaynakları
***Hem kasılma hem de gevşeme sırasında enerji kullanılır.
-İlk olarak hazır ATP molekülleri kullanılır.
-ATP tükendiğinde kaslarda depolanan kreatinfosfat kullanılır. (dinlenme sırasında kreatinfosfat depoları tekrar doldurulur.
-Kreatinfosfat yetmezse kaslarda depolanan glikojen sindirilir, glikozlar oksijenli solunumla parçalanır ve enerji elde edilir.(Daha fazla enerjiye ihtiyaç olması durummunda oksijensiz solunumla elde edilen enerjide kullanılır)
***Oksijensiz solunum sırasında oluşan laktik asit dinlenme anında karaciğerde tekrar pirüvata dönüştürülür.Pirüvat;
-Oksijenli solunumda kullanılabilir
-Önce glikoza sonra da glikojene çevrilebilir.
-Çok fazla oluşursa idrarla atılır.
Kasılma Mekanizması
Bir kas lifi nöronlar gibi ya hep ya hiç prensibine göre uyarılır.
Kasın uyartıyı alıp kasıldıktan sonra gevşeyip eski halini almasına kas sarsısı adı verilir.
Kasın uyarılması ile kasılmaya başlaması arasındaki süreye bekleme süresi veya gizli evre adı verilir.
Kasılmanın başlamasıyla maksimum kasılmanın gerçekleştiği evreye kasılma evresi adı verilir.
KAsılı durumdaki kasın eski haline geldiği evreye gevşeme evresi adı verilir.
Kas tekrar kasılma anına kadar tamamen gevşemez.Belli bir miktar kasılı durur.Buna kas tonusu adı verilir.Orta beyin tarafından kontrol edilir.
Fizyolojik Tetanos: Kas gevşemeden uzun süre ve sık aralıklarla uyarılırsa uzun süreli tek bir kasılma oluşur.Buna tetanos adı verilir.