Duyu Organları

Duyuları algılayabilen sinir uçları yada özel hücrelere duyu reseptörü adı verilir.

Fotoreseptör:ışığa duyarlıdır, gözde yoğunlaşmıştır.

Kemoreseptör:kimyasal uyaranlara duyarlıdır, dilde ve burunda bulunur.

Mekanoreseptör:mekanik etkilere duyarlıdır, deride bulunur.

Termoreseptör:sıcaklığa duyarlıdır, deride bulunur.

Ses dalgalarına duyarlı reseptörler kulakta bulunur.

GÖZ

Göz küresi ve yardımcı organlardan meydana gelir.

Işık dalgalarını uyartıya dönüştürüp beyne iletir.

Göz küresi dıştan içe doğru;

1.Sert tabaka:

-İç tabakaları korur

-Gözün ön kısmında saydamlaşır kubbeleşir ve korneayı (saydam tabaka) oluşturur.

***Işığın ilk kırıldığı yerdir.

-Korneada sinir bulunur ama kan damarı bulunmaz.

2.Damar tabaka (koroid tabaka):

-Kan damarları bulunur ve gözü besler.

-Koyu renkli görülmesinin nedeni içerdiği pigmentlerdir.Bu tabaka sayesinde gözün içi karanlık oda gibidir.

-Gözün ön kısmında irisi oluşturur.

-İrisin ortasında göz bebeği bulunur.

-İris düz kaslardan oluşur ve göze giren ışık miktarı ayarlanır.(otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir)

-Göz bebeğinin arkasında mercek bulunur.

***Mercek ışığın tekrar kırıldığı yerdir.

-Göz merceği göz uyumu yaparak net görmeyi ayarlar.

Göz Uyumu:

Yakın bir cisme bakıldığında damar tabakadaki silli kaslar kasılır,merceği tutan bağlar gevşer,mercek küreselleşir ve kırılma artar.

Uzak bir cisme bakıldığında silli kaslar gevşer, merceği tutan bağlar gerilir, mercek yassılaşır ve kırılma azalır.

-Saydam tabaka ile göz merceği arasındaki boşluk ön oda, mercek ile iris arasındaki boşluk arka oda olarak adlandırılır.

3.Ağ tabaka (Retina):

-Işığı algılayan reseptörler ve sinir hücreleri bulunur.

-Reseptörler koni ve çubuk reseptörleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Koni reseptörleri cisimlerin renklerini daha net görmemizi sağlar. Sarı benek denilen bölgede yoğundur.Mavi,yeşil ve kırmızı renge duyarlıdırlar.Diğer renkler bu renklerin karışımıyşa oluşur.

Çubuk reseptörleri renkleri algılayamaz.Geceleri daha net görmeyi sağlar.Siyah beyaz görmeyi sağlar.

*Kör nokta denilen bölgede reseptör bulunmaz.

Göze Yardımcı Organlar

Kaşlar ve kirpikler, gözü terden,güneş ışıklarından ve yabancı cisimlerden korur.

Göz kapakları, gözü tozlardan korur, göz yaşının kurumasını engeller.

Gözyaşı bezleri, gözyaşı üretir.Gözyaşı göz küresinin temiz ve nemli kalmasını, bakterilerin ölmesini, kornea ve göz merceğine su ve besin ihtiyacıınn giderilmesini sağlar.

Görme Olayı

-Kaynaktan ışık gelir,korneadan ve gözbebeğinden geçer.

-Mercekten kırılarak ağ tabaka(retina)nın üzerine ters düşer.

-Işık dalgaları reseptörlerde uyartıya dönüştürülür.

-Uyartı sinirlerle beyne ulaştırılır.

-Beyinde optik kiyazmada sağ gözden gelen uyartı beynin sol tarafına, sol gözden gelen uyartı beynin sağ tarafına iletilir.

-Beyinde işlenir ve görüntü oluşur.

Göz Kusurları

Miyop

Yakın net, uzak bulanık görülür.

Göz yuvarlağı önden arkaya uzar, kornea veya merceğin kırıcılığı fazladır.

Işık retinanın önüne düşer.

Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

Hipermetrop

Uzak net, yakın bulanık görülür.

Göz küresi optik eksene dik olarak şişkinleşir, kornea veya merceğin kırıcılığı azalır.

Işık retinanın arkasında oluşur.

İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

Astigmat

Kornea yada mercekteki düzensiz kavislenmeden dolayı görüntü bulanıklaşır.

silindirik mercekle düzeltilir.

Presbitlik

Göz merceği esnekliğini kaybeder.

Göz uyum yeteneği azalır.

Yakına bakıldığında net görememe oluşur.

İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

Şaşılık

Göz küresinin hareket ettiren kasların uyumsuz çalışması sonucu gözler farklı eksenlere bakar.ameliyatla tedavi edilir.

Katarakt

Göz merceğinin saydamlığını kaybedip matlaşmasıdır.

KULAK

İşitme ve denge duyusunda görevlidir.

***Karada yaşayan memelilerde görülür.

3 kısımdan oluşur;

1.Dış Kulak

Kulak kepçesi, kulak yolu ve kulak zarından oluşur.

Kulak kepçesi, ses dalgalarını toplar.

Kulak yolu,sesi zara iletir.

Kulak zarı, sesle titreşir ve titreşim orta kulağa geçer.

2.Orta Kulak

Çekiç, örs ve üzengi kemikleri bulunur.Bu kemikler titreşimleri artırır.Titreşimler iç kulağa açılan oval pencereye iletilir.

Orta kulakta östaki borusu bulunur.Bu yapı yutağa açılır.Kulak zarının iki tarafındaki basıncın dengelenmesini sağlar.

3.İç Kulak

İşitme ve denge merkezleri bulunur.

İşitme ile ilgili kısım salyangoz (kohlea)dur.

Salyangoz 3 kanaldan meydana gelir.

1. Vestibular kanal:Oval pencereden gelen titreşimleri alır.Perilenf sıvısıyla doludur.

2.Timpanik kanal:Vestibular kanaldan gelen titreşimleri yuvarlak pencereye taşır.Perilenf sıvısıyla doludur.

3.Kohlear kanal:İki kanal arasında bulunur.Endolenf sıvısıyla doludur.İşitmeyi sağlayan korti organı bulunur.

Kohlear kanal ile timpanik kanal arasında temel zar bulunur. Temel zar üzerinde korti organı bulunur. Korti organında bulunan tüy hücreleri çatı zar ile bağlantılıdır.

İŞİTME OLAYI

Ses dalgaları kulak kepçesi tarafından toplanır.

Kulak yolundan kulak zarına gelen ses dalgaları zarı titreştirir.

Orta kulaktaki kemikler (çekiç, örs ve üzengi) titreşimleri şiddetlendirir.

Oval pencereden geçen ses dalgaları vestibular kanaldaki perilenf sıvısında dalga oluşturur. Bu dalga kohlear kanal ve temel zarı hareketlendirir.

Çatı zar ile tüy hücreleri (mekanoreseptör) uyarılır ve impuls oluşur.

İmpuls önce talamus sonra da uç beyindeki görme merkezine iletilir.

Kanallardaki basınç timpanik kanal sonundaki yuvarlak pencereye çarpar ve sonlanır.

DENGE OLAYI

Statik denge ve dinamik denge olmak üzere iki çeşit denge vardır.

Statik denge vücut pozisyonunun dikey düzlemde yerçekimine göre ayarlanmasıdır.

Dinamik denge dönme, hızlanma, yavaşlanma gibi hareketlerde vücut pozisyonunun ayarlanmasıdır.

Yarım daire kanalları; vücudun dönüş hareketlerini,ileri-geri, sağa-sola bükülmeleri algılar.

Yarımdaire kanallarının ucunda ampulla denen yapılar bulunur.

Ampullaların içinde tüy hücreleri ve endolenf sıvısı bulunur. Vücut hareketlendiğinde endolenf sıvısı da hareketlenir ve tüy hücrelerinde impuls oluşturur.

Kesecik ve tulumcuğun içinde otolit adı verilen, kalsiyum karbonattan yapılmış taşlar bulunur.

Otolit taşları, hareketlendiği yöndeki tüy hücrelerinin tüylerini bükerek impuls oluşumunu başlatır.

Bu impulslar, denge merkezi olan beyinciğe iletilerek vücudun durumu ve konumu ayarlanır.

BURUN

Koku alma organıdır. Solunum sisteminin bir parçasıdır.

Solunan havanın nemlenmesini, ısınmasını ve temizlenmesini sağlar.

Koku duyusu mukusta çözünebilen kimyasalları algılar. Bu nedenle reseptörler kemoreseptördür.

Kemoreseptörler sarı bölge adı verilen bölgede bulunur. Buradaki koku reseptörleri özelleşmiş sinir hücreleridir.

Reseptörlerin ucunda bulunan siller mukusta çözünmüş kimyasalları algılar ve aksonları tarafından ilgili merkeze iletilir.

Koku adaptasyonu: Uzun süre aynı koku alınırsa reseptörler yorulur ve koku hissedilmez. Bu süreçte farklı kokular hissedilebilir.

DİL

Tat alma duyu organı olan dil aynı zamanda sindirime de yardımcı olur.

Epitel dokuda bulunan papillalarda çok sayıda tat tomurcukları bulunur. Kemoreseptörler suda çözünen moleküllerle uyarılır.

Dilin ucu tatlı, ön yanlar tuzlu, arka yanlar ekşi ve arka taraf acıyı daha iyi algılar.

DERİ

Vücudumuzun dış yüzeyini örter.

U.V ışınlardan ve mikroorganizmalardan vücudu korur.

Terleme yaparak boşaltıma ve ısı dağılımına yardımcı olur.

Epitel doku ve bağ dokudan oluşur. Epidermis tabakası korun ve malpighi tabakalarından oluşur.

Korun tabakası ölü hücrelerde, malpighi tabakası canlı hücrelerden olurşur. Malpighi tabakasında melanosit hücreleri bulunur.Melanin pigmenti üretirler.

Dermis tabakası canlı hücrelerden oluşur. Ter bezleri, kıl kökü, lifler, sinirler, kan damarları, resptörler bu tabakada bulunur.