protein sentezi

DNA molekülü genetik bilgi taşıyan moleküldür. DNA'nın yapı birimleri nükleotitlerdir. 4 çeşit nükleotit bulunur.

DNA'daki üçlü nükleotitlere genetik kod adı verilir. 64 çeşit genetik kod bulunur. 

Nükleotitlerin oluşturduğu şifre aminoasit dizilişini , aminoasitlerin peptit bağları ile bağlanması sonucu protein çeşitleri oluşur.

mRNA üzerindeki şifreler 3'lü nükleotitlerden oluşur.Bunlara kodon adı verilir. 64 çeşit kodon bulunur. UAG, UGA ve UAA kodonları hariç diğer kodonlar bir aminoasiti belirler.

AUG başlatma kodonudur.Metionin aminoasitini şifreler.

UAA, UAG, UGA bitiş kodonudur. Bu kodonlar hiçbir aminoasiti şifrelemez.

Kodonların şifrelediği aminoasitler tüm canlılarda aynıdır. Bu nedenle genetik şifre evrenseldir.

Doğada bulunan 20 çeşit aminoasite karşılık 64 çeşit genetik kod vardır.

Bir aminoasidin birden fazla genetik şifresi olabilir.

DNA üzerindeki bir gen bir proteine karşılık gelir.

DNA'daki genlere göre ribozomlarda aminoasitlerden protein üretimine protein sentezi adı verilir.

DNA'daki genetik bilginin  mRNA'ya aktarılmasına transkripsiyon adı verilir.

Transkripsiyon ;

1.DNA'nın sarmal yapısı kısmi olarak RNA polimeraz enzimi ile fermuar gibi açılır.

2.DNA üzerinde TAC ile başlayan şifre kalıp olarak kullanılır. 

3.DNA'dan mRNA üretilirken DNA 3' uçtan 5' uca doğru okunur.(Yeni zincir 5'- 3' şeklinde ilerler.)

4. mRNA üretiminde RNA polimeraz enzimi görev alır.

5.Üretilen mRNA çekirdekten sitoplazmaya geçer.

Translasyon ;

6.mRNA ribozomun alt birimlerine tutunur.

7.tRNA'lar antikodonlarına uygun aminoasitleri ribozoma taşır. İlk aminoasit metionindir.

8.mRNA kodonu ile tRNA antikodonları arasında geçici H bağları kurulur. Büyük alt birim küçük alt birime tutunur.

9.İlk aminoasit ikinci aminoasite peptit bağı ile bağlanır.

10.tRNA sitoplazmadan aynı çeşit aminoasiti almak için ribozomdan ayrılır.(tRNA tekrar tekrar kullanılır)

11.Durdurucu kodon geldiğinde aminoasit karşılığı olmadığı için sentez tamamlanır.

12.Ribozom alt birimleri birbirinden ayrılır.

Özetle 100 aminoasitten oluşan bir protein sentezi için;

100 tRNA (100 antikodon), mRNA üzerinde 101 kodon görev alır. 101 kodon DNA 'daki 101 genetik koda karşılık gelir. Şifre veren zincirde 303 nükleotit bulunurken ilgili gende (2 zincir birlikte) 606 nükleotit bulunur. Protein sentezi sırasında 99 peptit bağı kurulurken 99 su oluşur.