Anasayfa

NÜKLEİK ASİTLER

Hücrede yönetici molekül olarak görev yaparlar.

Prokaryotlarda stoplazmada,  ökaryotlarda çekirdek içinde bulunurlar.

Canlının genetik bilgilerini taşıyan en büyük organik  molekülerdir.

Yapılarında C,H,O,N,P elementleri bulunur.

Temel yapı birimlerine NÜKLEOTİT adı verilir.

DNA VE RNA olmak üzere 2 çeşittir

NÜKLEOTİDİN YAPISI

1)Azotlu Organik Baz

2) 5 C'lu şeker           

3) Fosfat    

A-Pürin(iki halkalı)         B-Pirimidin(tek  halkalı)

-(A)denin(DNA-RNA)         -(S)itozin(DNA-RNA)

-(G)uanin(DNA-RNA)         -(T)imin(yalnız DNA)

                                               -(U)rasil(yalnız RNA)

Nükleotitler bir araya gelerek DNA ve RNA yı oluştururlar. Bu reaksiyonlar diğer bileşiklerde olduğu gibi dehidrasyon ve hidroliz reaksiyonlarıdır.                

1-DNA (DEOKSİRİBO NÜKLEİK ASİT)

    Ökaryot canlılarda çekirdek,kloroplast, mtokondride bulunrken, prokaryotlarda sitoplazmada bulunur.

     Sarmal yapıdadır ve çift zincirlidir.

     Kalıtım maddesini taşır.

     Hücre bölünmesi sırasında kendi kopyasını çıkarır(eşleme-replikasyon)

YAPISI:

-Yapısında Adenin(A), guanin(G), Sitozin(S),Timin(T) organik bazları ile deoksiriboz şekeri ve fosfat(P) bulunur

-Çift nükleotit zincirlidir.

-Karşılıklı zincirlerde A—T  ve G—S eşleşmesi vardır.

- A ile T arasında ikili zayıf Hidrojen bağı varken, G ile S üçlü zayıf Hidrojen bağı vardır.

-Bir DNA zincirinde:

*pürinlerin toplamı=pirimidinlerin toplamına eşittir.

*Daima   A+G=T+S    veya A+G/T+S=1

*Bir DNA zincirinde toplam zayıf hidrojen bağ sayısını bulmak için;

2(A)+3(G)  VEYA 2(T)+3(S) formülleri kullanarak hesaplanabilir.

DNA EŞLENMESİ(REPLİKASYON):

-Bir hücre bölüneceği zaman DNA eşlenme konumuna geçerek kopyasını oluşturur. Bu olaya replikasyon denir.

-Eşleme olayında oluşan yeni DNA eskisi ile tıpatıp aynıdır.

-DNA az enzimi(yıkım) zayıf H bağlarını kopartır.

-DNA polimeraz enzimi(yapım) aktifleşir.

-Eski iplikteki nükleotitler ile yeni nükleotitler arasında zayıf H bağları kurulur

-Yeni nükleotitler arasında ise fosfodiester bağları kurulması ile eşleme tamamlanır. Sentez sırasında su açığa çıkar.                                

Not: DNA nın eşlenmesi sırasında bazen hatalar olabilir. Bu hatalara gen mutasyonu denir. Mutasyonlar DNA’daki yanlış baz eşleşmesi, karşılıklı bulunan bir nükleotit çiftinin yer değiştirmesi, yeni bir nükleotit çiftinin eklenmesi sonucu meydana gelirler.

Mutasyonların üreme hücrelerinde meydana gelmesi gelecek nesilleri etkiler.

DNA nın GÖREVLERİ:

• Hücrede yöneticilik görevini yapar.
• Kalıtsal bilgiyi sonraki nesillere aktarır.
• Protein sentezini yönetir.

2-RNA(RİBONÜKLEİK ASİT)

-DNA’nın kontrolunde sentezlenir    (transkripsiyon)

-RNA az yıkım ve RNA polimeraz yapım enzimleri çalışır.

-Ökaryot hücrelerde, çekirdek, çekirdekçik, mitokondri, kloroplast, ribozom ve sitoplazmada  bulunurken, prokaryotlarda, sitoplazma ve ribozomda bulunur.

YAPISI:

-Tek zincirden oluşur.

-Kendini eşleyemez.

-mRNA ve rRNA  H bağları içermez,  tRNA içerir.

-Yapısında A, U, S,G nükleotitleri vardır.

Organik baz+   5C pentoz +      fosfat grubu

(A, G, U,S)          riboz şekeri      fosforik asit

                      RNA ÇEŞİTLERİ

RNA’nın GÖREVİ

• Protein sentezinde görev alırlar.
• Ribozomun yapısına katılırlar.

6-ATP (ADENOZİN TRİFOSFAT) MOLEKÜLÜ:

   Canlıların tüm hayatsal faaliyetlerinde kullandıkları enerji ATP molekülü tarafından sağlanır.

  Tüm canlılar tarafından sentezlenir ve tüketilir.

  Kimyasal enerjinin depolanmış şeklidir.

  Yalnızca hücre içinde üretilir ve aynı hücre içinde tüketilir. Bir başka hücreye aktarılamaz.

GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ

DNA molekülü genetik bilgi taşır.Genetik bilgiler nükleotitlerden oluşur.

DNA'daki üçlü nükleotitlerin herbiri bir aminoasiti kodlar. Bunlara kod adı verilir.

Nükleotitlerin oluşturduğu şifre aminoasitleri, aminoasitlerde proteinleri belirler.

mRNA üzerindeki şifreler 3'lü nükleotitlerden oluşur.Bunlara kodon adı verilir. Her kodon bir aminoasiti belirler.

AUG başlatma kodonudur.Metionin aminoasitini şifreler.

UAA, UAG, UGA bitiş kodonudur. Bu kodonlar hiçbir aminoasiti şifrelemez.

Kodonların şifrelediği aminoasitler tüm canlılarda aynıdır.Bu nedenle genetik şifre evrenseldir.

Doğada bulunan 20 çeşit aminoasite karşılık 64 çeşit genetik şifre vardır.

Bir aminoasidin birden fazla genetik şifresi olabilir.

DNA üzerindeki bir gen bir proteine karşılık gelir.

DNA'daki genlere göre ribozomlarda aminoasitlerden protein üretimine protein sentezi adı verilir.

DNA'daki genetik bilginin  mRNA'ya aktarılmasına transkripsiyon adı verilir.(RNA polimeraz enzimi)

Transkripsiyon ;

1.DNA'nın sarmal yapısı helikaz enzimi ile fermuar gibi açılır.

2.DNA üzerinde TAC ile başlayan şifre kalıp olarak kullanılır. Kalıp olarak kullanılan zincire anlamlı zincir, karşısındaki zincire tamamlayıcı zincir adı verilir.

3.DNA'dan mRNA üretilirken DNA 3' uçtan 5' uca doğru okunur.

4. mRNA üretiminde RNA polimeraz enzimi görev alır.

5.Üretilen mRNA çekirdekten sitoplazmaya geçer.

Translasyon ;

6.mRNA ribozomun önce küçük  alt birimlerine tutunur.

7.tRNA'lar antikodonlarına uygun aminoasitleri ribozoma taşır. İlk aminoasit metionindir.

8.mRNA kodonu ile tRNA antikodonları arasında geçici H bağları kurulur.

9.İlk aminoasit ikinci aminoasite peptit bağı ile bağlanır.

10.tRNA sitoplazmadan aynı çeşit aminoasiti almak için ribozomdan ayrılır.(tRNA tekrar tekrar kullanılır)

11.Durdurucu kodon geldiğinde aminoasit karşılığı olmadığı için sentez tamamlanır.

12.Ribozom alt birimleri birbirinden ayrılır.