Hormonal Sistem
ENDOKRİN SİSTEM
Hormon iç salgı bezleri tarafından üretilen kimyasal uyarıcılardır.
Hedef organlara kan yoluyla taşınır.
Kanda belirli bir seviyeye ulaştığında etkilerini gösterebilirler.
Kanda çok az miktarda bulunurlar.
Organik moleküllerdir.
Bazı hormonlar bütün hücreleri etkileyebilirken bazı hormonlar belirli hücreleri etkileyebilirler.
Protein yapılı hormonlar hücreleri hücre zarındaki reseptörlerle uyarırken, steroit yapılı hormonlar hücre zarından içeri girip sitoplazmada reseptörlere bağlanarak etkilerini gösterirler.
*Tropik hormonlar başka endokrin bezlerini uyararak hormon üretilmesini sağlar.
HİPOFİZ BEZİ
Hipofiz bezi ön hipofiz ve arka hipofiz olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Ön hipofizde hormon üretimi olurken arka hipofizde hormonal üretim yapılmaz.Arka hipofiz hipotalamustan gelen hormonların kana salgılandığı yerdir.
Ön hipofiz hipotalamusun uyarmasıyla hormon üretir ve hormonlar kana verilir.
Hipozin Ön Lop Hormonları;
Büyüme Hormonu (STH):
Büyüme yeteneği olan hücreler üzerinde etkilidir.
Protein sentezini hızlandırır.
Gelişme çağında az salgılanırsa cücelik, fazla salgılanırsa devlik oluşur. Geliişme çağından sonra fazla salgılanırsa akromegali hastalığı oluşur.
Tiroit Uyarıcı Hormon (TSH):
Tiroit bezinden hormon salgılanmasını sağlar.
Adrenokortikotropik Hormon (ACTH):
Böbrek üstü bezin korteks (kabuk) kısmını uyarır.
Luteotropik Hormon (LTH)-Prolaktin Hormonu (PRL):
Hamilelik sırasında süt bezlerinin gelişip süt oluşmasını sağlar.
Annelik iç güdüsünün ortaya çıkmasında etkilidir.
Folikül Uyarıcı Hormon (FSH):
Kadınlarda folikül hücrelerinin büüyümesini, erkeklerde testislerde sperm üretilmesini sağlar.
Lüteinleştirici Hormon (LH):
Kadınlarda yumurtalıkta ovulasyonun gerçekleşmesini ve korpus luteum oluşması sağlar.Erkelerde testosteron hormon salgılanmasını sağlar.
Melanosit Uyarıcı Hormon (MSH):
Deriye renk veren melanin pigmentinin üretilmesini sağlar.
Hipofizin Arka Lop Hormonları
Hipotalamusta üretilen hormonlar buradan kana salgılanır.
Antidiüretik Hormon (ADH)- Vazopressin:
Kanın ozmotik basıncının ayarlanmasında görevlidir.
Böbrekte suyun geri emilimini artırır.
Eksikliğinde vücuttan fazla su atılır,kanın ozmotik basıncı artar, şeker hastalığına benzer belirtiler oluşur.Bu duruma şekersiz şeker hastalığı adı verilir.
Oksitosin:
Rahim kaslarının kasılmasını sağlayarak doğum sancısını başlatır.
Doğumdan sonra süt bezlerinden süt boşaltılmasını sağlar.
TİROİT BEZİ
Boyun bölgesinde bulunur.
Tiroksin Hormonu:
Metabolik hızın ayarlanmasında etkilidir.
Oksijen kullanımını artırır.
Protein sentezini artırır.
İyot içerir.İyot eksikliğinde tiroit bezi büyür ve guatr hastalığı oluşur.İleri durumlarda miksodem hastalığı görülür.
Tiroksin hormonu eksikliğinde çocukluk döneminde kretenizm görülür.
Kalsitonin Hormonu:
Kandaki kalsiyum seviyesini ayarlar.
Kanda kalsiyum miktarı arttığında kalsiyumun kemiklere geçişini hızlandırır.
Böbreklere etki ederek kalsiyumun geri emilmesini azaltır.İdrarla daha fazla atılmasını sağlar.
PARATİROİT BEZİ
Tiroit bezinin hemen yanında bulunur.
Parathormon:
**Kalsitoninle zıt etkiye sahiptir.
Kanda kalsiyum seviyesi azaldığında kalsiyumun kemiklerden kana geçmesini sağlar, böbreklerden kalsiyum atılımı azaltır.
Parathormon azlığında kaslarda tetani görülür.
Parathormon fazlalığında böbrek taşı oluşumu görülebilir.
BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)
Her iki böbreğin üzerinde bulunan böbreklerle doğrudan bağlantısı olmayan bezlerdir.
Öz bölge (medula) ve kabuk (korteks) olmak üzere iki kısımdan oluşur.
Kabuk bölgesinden salgılanan hormonlar;
*steroit yapılıdırlar.
Kortizol (Glukokortikoid) :
Kandaki glikoz seviyesine etki eder.
Uzun süreli açlıkta depo moleküllerin glkoza dönüşümünü sağlayarak kandaki şeker oranının artmasını sağlar.
Aldosteron (Mineralokortikoidler):
Böbreklere etki ederek Na ve suyun geri emilimini artırırken, K(potasyum)'un geri emilimini azaltır.
Kan basıncını ve hacmini artırır.
eksikliğinde addison hastalığı görülür.
Addison hastalığı:Derinin bronz renk alması.
Eşeysel Hormonlar:
Testosteron, progesteron ve östrojen salgılanır.
Öz bölgesinden salgılanan hormonlar;
Sempatik sinir sistemi ile birlikte çalışır.
Adrenalin (epinefrin):
Heyecan,panik,korku ve öfke anında salgısı artar.
Kalp atışını hızlandırır, kan basıncını artırır.
Beyin ve kaslara giden damarların genişleyip fazla kan gitmesini sağlarken diğer organlara giden damarların daralmasını sağlar.
Nöradrenalin (Nörepinefrin):
Kalp atış hızının ve metabolik hızın artmasını sağlar.
PANKREAS
Hem hormon hem de enzim salgılar(karma bez).
Langerhans adacıkları denilen bölgedeki beta hücrelerinden insülin, alfa hücrelerinden glukakgon salgılanır.
Glukagon:
Karaciğerde glikojen yıkımını sağlayarak kana glikoz salınımını uyarır.
Yağ yıkımını sağlar.
İnsülin:
Beyin hariç bütün vücut hücrelerine etki ederek kandan glikoz almalarını uyarır ve kanın glikoz seviyesini düşürür.
Karaciğer ve kaslarda glikozun glikojen şeklinde depo edilmesini sağlar.
Protein sentezi ve yağ sentezini uyarır.
Eksikliğinde şeker hastalığı ortayaçıkar.
EŞEYSEL BEZLER
Ovaryum Hormonları;
Östrojen:
Uterusun iç duvarının kalınlaşmasını sağlar.
İnce ses oluşumu ve ikincil eşeysel özelliklerin ortaya çıkmasında etkilidir.
Progesteron:
Embriyonun gelişmesi için uterusun hazırlanmasını sağlar.
Hamilelik boyunca rahim kaslarının kasılmasını engeller.
Testis Hormonu;
Testosteron:
Spermelerin olgunlaşmasını, sesin kalınlaşmasını, sakal ve bıyık çıkmasını sağlar.
TİMUS BEZİ
Lenf sistemiyle ilgili organdır.
En aktif çalıştığı dönem çocukluk dönemidir.
Timik hormon üretir.Bu hormon T-lenfositlerin gelişmesinde ve korunmasında etkilidir.
EPİFİZ BEZİ
Melatonin adı verilen hormonu salgılar.
Karanlık ortamda melatonin salgısı artar.
Mevsimsel geçişlerde ortaya çıkan değişikliklerle ilgili işlevleri düzenler.